THÁNH KINH 100 TUẦN: TUẦN 61 – 62, SÁCH GIÓP

Học hỏi Thánh Kinh 100 tuần

TUẦN 61: SÁCH GIÓP
(chương 1-21)

***

1. TỔNG QUÁT

Tại sao người công chính và vô tội lại phải chịu đau khổ? Thiên Chúa có công bằng không khi để xảy ra nghịch lý đó? Con người ở thời đại nào cũng phải đối diện với vấn nạn này, thường được gọi là vấn nạn về sự dữ, và đây cũng là chủ đề chính của sách Gióp.

1. Bối cảnh

Sách Gióp được viết cách đây khoảng 2500 năm trong bối cảnh tôn giáo và văn hoá đặc thù của dân Israel. Nền văn hoá lúc đó là văn hoá bộ tộc. Trong nền văn hoá này, người ta nhấn mạnh đến sự phát triển dòng tộc cũng như đất đai của cải, đồng thời hi vọng sẽ tiếp tục tồn tại nơi con cháu của mình (chưa có khái niệm về đời sống sau khi chết). Đồng thời người ta xem trọng vinh dự về mặt xã hội: “Một miếng giữa làng bằng một sàng xó bếp.” Về mặt tôn giáo, sách Gióp thuộc thể loại văn chương Khôn Ngoan, tin tưởng chắc chắn rằng sống công chính và khôn ngoan sẽ đem đến phúc lộc dồi dào, cụ thể nhất là con đàn cháu đống và làm ăn thịnh vượng.

2. Nội dung tổng quát
3. Phần mở đầu (1,1 – 2,13):
   Ông Gióp mất tất cả. Ba người bạn đến khuyên nhủ.
4. Đối thoại (3,1 – 31,40):
   Sau khi nghe ông Gióp than thở về số phận hẩm hiu của mình, ba người bạn lên tiếng biện hộ cho Chúa. Họ tranh luận với nhau qua ba diễn từ cho đến khi ông Gióp kết thúc bằng lời thề nguyền vô tội.

III. Diễn từ của Elihu (32,1 – 37,24):
Một người trẻ với những lời lẽ mới mẻ và nâng đỡ.

1. Diễn từ của Đức Chúa (38,1 – 42,6):
   Thiên Chúa lên tiếng qua hai diễn từ dài và dồn ông Gióp vào thế thinh lặng.
2. Phần Kết (42,7-17):
   Cơ nghiệp của ông Gióp được phục hồi và sống hạnh phúc mãi mãi.
3. PHẦN MỞ ĐẦU (1,1 – 2,13)
4. Cảnh I (dưới đất) (1,1-5)

Tên ông Gióp có nghĩa là “Chúa của tôi ở đâu?” Ông là mẫu người đạo đức và công chính, kính sợ Chúa. Trong văn chương khôn ngoan, kính sợ Chúa được coi là khởi điểm và cốt lõi của khôn ngoan (Cn 1,7; 9,10). Vì thế ông được chúc phúc, con cái đề huề, của cải sung túc.

2. Cảnh II (trên trời) (1,6-12)

Đức Chúa được mô tả như một vị vua ở phương Đông, với “con cái” vây quanh. Trong các thần thoại ngoại giáo, “con cái” là những vị thần cấp thấp hơn, nhưng trong Thánh Kinh, chúng được coi là những tôi tớ hầu cận Đức Chúa (x. 1V 22,19-23). Satan cũng có mặt ở đó. Satan cho rằng Gióp sống đạo đức chỉ vì được lợi lộc. Nếu Gióp mất hết của cải thì hắn sẽ nói gì về Thiên Chúa? Sau đó, Satan được phép đi thử thách Gióp.

3. Cảnh III (dưới đất) (1,13-22)

Toàn bộ cơ nghiệp, của cải và cả con cái của ông Gióp bị tiêu tan trong giây lát. Những sức mạnh hủy diệt ở đây có cả thiên tai (lửa, cuồng phong) và nhân tai (dân Sabean và Chaldean). Tuy nhiên Satan phải thất vọng vì dù mất tất cả, ông Gióp vẫn một niềm tin tưởng, chúc tụng tôn vinh Danh Chúa (1,20-21).

4. Cảnh IV (trên trời) (2,1-6)

Câu 3b quan trọng nhất vì xác định không có mối liên hệ nào giữa đời sống đạo đức của Gióp và những đau khổ ông phải chịu. Satan vẫn chưa chịu đầu hàng. Nó đòi hỏi tiếp tục thử thách Gióp.

5. Cảnh V (dưới đất) (2,7-13)

Gióp phải chịu thứ ung nhọt khủng khiếp. Bây giờ không còn là những đau khổ bên ngoài nhưng ngay trong chính thân xác ông. Thêm vào đó, vợ của ông vào cuộc, lên tiếng nguyền rủa ông. Nhưng ông Gióp vẫn kiên vững trong đường lối của mình. Ba người bạn của ông Gióp xuất hiện để an ủi và nâng đỡ ông, và “họ ngồi xuống đất, bên cạnh ông, suốt bảy ngày đêm, chẳng nói với ông một lời, vì họ thấy rằng nỗi đau khổ của ông quá lớn” (2,13).

III. LỜI THAN VAN CỦA ÔNG GIÓP (3,1-26)

Than van là tiếng kêu đau đớn phát xuất cách tự nhiên từ trái tim con người khi cuộc đời bị tràn ngập khổ đau và đổ vỡ.

1. Nguyền rủa cả ngày và đêm (3,3-10)

Gióp không nguyền rủa Thiên Chúa nhưng nguyền rủa “ngày chào đời” và đêm báo thụ thai.” Tiên tri Giêrêmia từng mang tâm trạng như thế (20,14-18).

2. Mong được chết (3,11-19)

“Sao tôi không chết đi lúc vừa mới chào đời?” “Mong chết mà không được, tìm cái chết hơn tìm kho báu”. Trong những lời than vãn của ông Gióp, lưu ý hai đặc điểm: sử dụng nhiều lần từ “tại sao” (đây là tiếng kêu đau khổ hơn là tìm kiếm trí thức) và “tôi” (nhấn mạnh kinh nghiệm cá nhân).

3. Mong được giải thoát khỏi Chúa (3,20-26)

Gióp mô tả bản thân ông là người “bị Thiên Chúa giam hãm tư bề.” Với dân Israel, Thiên Chúa là Đấng giải thoát họ khỏi sự chết, còn ở đây Gióp lại cầu mong cái chết giải thoát ông khỏi bàn tay của Chúa! Thật là oái oăm nhưng ở đó diễn tả nỗi đau cùng cực của người mà “bánh ăn chỉ là tiếng nức nở, và tiếng gào thét tựa nước lũ ngập tràn.”

1. ĐỘC THOẠI CỦA ÔNG GIÓP (29,1 – 31,37)

Trong những chương trước, bạn bè của ông Gióp cho rằng ông có tội nên mới bị trừng phạt, và ông Gióp phủ nhận lời kết án đó. Tuy nhiên những lời kết án cũng như phản ứng của ông Gióp chỉ được trình bày cách chung chung, còn trong 29,1 – 31,37, ông Gióp trả lời đầy đủ hơn, qua đó thấy được nỗi lòng của ông, một người vô tội mà phải chịu đau khổ.

1. Nhớ lại những ngày xưa tháng cũ (29,1-25)

Gióp nhắc lại những tháng ngày tràn ngập phúc lành của Chúa: mùa màng tươi tốt, con cái quây quần. Đặc biệt là ông được mọi người kính trọng: “Họ nghe tôi nói và chờ đợi, chăm chú theo dõi ý kiến của tôi” (câu 21), “Tôi vẽ đường chỉ lối và hướng dẫn họ, sống với họ như vua ở giữa ba quân, như người ủi an giữa những kẻ ưu sầu” (câu 25). Đời sống đạo đức của ông được thể hiện qua cách đối xử của ông với mọi người: người nghèo khổ, kẻ mồ côi goá bụa, người lâm cơn hấp hối…

2. Than thở nỗi khốn cùng hiện tại (30,1-31)

Thay cho sự giàu sang danh giá khi xưa là sự khinh miệt của người đời (1-15). Gióp quay ra than phiền Chúa: “Con kêu lên Ngài nhưng Ngài không đáp, con trình diện Ngài nhưng Ngài chẳng lưu tâm” (câu 20). Điều trớ trêu là khi người khác lâm cảnh khốn cùng thì ông Gióp đưa tay nâng đỡ, còn bây giờ khi ông lâm cảnh khổ đau, có ai nâng đỡ? (câu 24-31).

3. Lời thề vô tội (31,1-40): 

Ông Gióp liệt kê chín điểm trong đời sống luân lý để tự biện cho sự vô tội của ông. Chín điểm này bao trùm mọi mối quan hệ trong cuộc sống con người: với Thiên Chúa, với chính mình, với tha nhân, với cả môi trường thiên nhiên.
– Không đồng hành cùng gian dối (câu 5-8)
– Không khai thác đất đai quá mức (38-40)
– Không gian dâm ngoại tình (9-12)
– Không chà đạp quyền lợi của người tôi tớ (13-15)
– Không cứng lòng trước người đau khổ (16-23)
– Không chạy theo các ngẫu tượng (24-28)
– Không thù ghét địch thù (29-30): một thái độ rất đáng phục
– Lòng hiếu khách (31-32)
– Ngay thẳng và chính trực.

Học hỏi Thánh Kinh 100 tuần – Tuần 62:

Sách Gióp

chương 22 – 42

***

1. THIÊN CHÚA LÊN TIẾNG (38,1 – 42,6)

Thiên Chúa trả lời những vấn nạn của ông Gióp qua hai diễn từ :

1. Diễn từ thứ nhất (38,1 – 40,2)

Thiên Chúa tra vấn Gióp về những kỳ công của công trình tạo dựng, biểu lộ sự khôn ngoan và quyền năng của Ngài: đặt nền móng cho trái đất (câu 4-7), vạch ranh giới cho đại dương (8-11), điều hành ánh sáng cho vũ trụ (12-15). Tiếp đó Thiên Chúa nói đến những điều kỳ diệu trong vũ trụ, cụ thể là hiện tượng thời tiết (22-30) và thế giới động vật (38,39 – 39,30). Tất cả chứng tỏ rằng Thiên Chúa không chỉ tạo dựng vũ trụ mà còn tiếp tục bảo tồn vũ trụ bằng sự quan phòng của Người. Diễn từ này nhằm trả lời vấn nạn của Gióp cho rằng không hề có kế hoạch, định hướng hay sự quan phòng nào trong thế giới này (38,2).

2. Diễn từ thứ hai (40,6 – 41,26)

Xem ra ông Gióp đã muốn lên án Thiên Chúa để biện hộ cho sự vô tội của mình. Nhưng có thực sự cần phải làm như thế không (40,8)? Diễn từ nhắc tới hai con thú Behemoth và Leviathan. Các học giả cho rằng đây là hà mã và giao long. Tuy nhiên điều quan trọng hơn là hai con thú này tượng trưng cho sự hỗn mang thuở đầu tạo dựng. Thiên Chúa hỏi Gióp xem liệu ông có chế ngự được sự hỗn mang đó không? Những lời chất vấn của Thiên Chúa đưa ông ra khỏi nỗi đau của bản thân để mở rộng tầm nhìn đến toàn thể vũ trụ, khám phá sự khôn ngoan và quyền năng Thiên Chúa bao trùm tất cả.

1. ĐOẠN KẾT (42,7-17)

Chúa trách mắng những người bạn của ông Gióp vì đã nói về Ngài không đúng. Họ chỉ nói về Thiên Chúa từ nhãn quan chật hẹp của họ. Đồng thời Chúa khôi phục tài sản cho ông Gióp và phúc lành của Người chan chứa trên ông.

III. Ý NGHĨA CỦA SÁCH GIÓP

1. Vấn đề người vô tội phải chịu đau khổ

Đau khổ là chủ đề chính trong những cuộc tranh luận giữa ông Gióp và bạn hữu ông. Họ khẳng định rằng đau khổ là hình phạt của tội (x. 4,7-9; 8,20; 11,4-6). Khi Gióp phủ nhận khẳng định này trong trường hợp của ông thì họ trả lời: “Trước nhan Thiên Chúa, phàm nhân cho mình là công chính thế nào được! Và đứa con do người phụ nữ sinh ra, làm sao dám coi mình là thanh sạch?” (25,4-6; 14,1-4; 15,14). Tóm lại là không thể có chuyện người vô tội phải chịu đau khổ. Thế nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều, và đã có những câu trả lời khác trong sách Gióp. Đau khổ là một huyền nhiệm và chúng ta là ai mà có thể hiểu được đường lối của Thiên Chúa (11,7-10; 15,8-9; 42,3). Đau khổ là phương thế Chúa dùng để giáo huấn ta và làm cho ta nên tốt hơn (5,17-18; 36,15). Thiên Chúa cho phép đau khổ xảy ra để thử thách đức độ của người công chính (chương 1-2). Những câu trả lời trên làm nổi bật hai điều: một bên là sự vô tội của con người và một bên là sự công chính của Thiên Chúa. Bạn hữu của ông Gióp cũng như chính ông đều nhấn mạnh đến sự công chính của Thiên Chúa. Bạn hữu ông nhấn mạnh điều này vì đó là cách giải thích truyền thống. Còn ông Gióp nhấn mạnh điều này vì đó là nền tảng để ông dựa vào mà kêu xin Thiên Chúa lắng nghe và phán xử cho ông.

Cho dù đau khổ được xem như chủ đề lớn của sách Gióp, thực ra đây không phải là vấn đề chính. Bởi lẽ người đọc đã biết ngay từ đầu rằng đau khổ mà ông Gióp phải chịu là để thử thách chứ không phải hình phạt: “Có phải Gióp kính sợ Thiên Chúa mà không cầu lợi chăng?” (1,9). Đàng khác nếu coi đau khổ là chủ đề chính thì xem ra vấn đề vẫn không được giải quyết, kể cả câu trả lời của Chúa xem ra cũng chẳng soi sáng gì hơn.

2. Huyền nhiệm đau khổ và mối tương quan với Thiên Chúa

Đau khổ là một huyền nhiệm hơn là một vấn đề. Vấn đề (hay bài toán) là cái gì ở trước mắt ta và ta giải quyết một lần là xong, dù khó khăn đến mấy. Còn huyền nhiệm là một thực tại ta bị nhận chìm trong đó, suy nghĩ về nó nhưng đồng thời hít thở trong nó, đau khổ và hạnh phúc trong nó. Tình yêu, đau khổ và sự chết là những huyền nhiệm lớn trong đời. Như thế cần nhìn huyền nhiệm đau khổ trong những tương quan sống.

Đối với ông Gióp, nỗi đau khổ lớn nhất là ở chỗ ông cảm thấy mơ hồ về mối tương quan giữa ông và Thiên Chúa. Trước đây Chúa sống với ông như người bạn (chương 29), còn bây giờ lại như thù địch (13,24). Đặt mình trong bối cảnh đó, sẽ thấy câu trả lời của Chúa đã soi sáng cho ông Gióp, không phải vì diễn từ đó đưa ra một câu trả lời rõ ràng về mặt lý luận, nhưng vì diễn từ đó khẳng định rằng Thiên Chúa vẫn luôn ở đó khi Gióp đau khổ và luôn lắng nghe lời than thở của ông. Nghĩa là Thiên Chúa khẳng định mối quan hệ tốt đẹp giữa Ngài và ông Gióp, và như thế Gióp khám phá ra rằng ông không cô độc trong đau khổ, Chúa vẫn ở đó với ông. Đó chính là sức mạnh cho phép ông vượt qua mọi khó khăn thử thách. Hiểu như thế, sách Gióp không nhằm bàn luận một vấn đề thần học cho bằng là một tiếp cận mầu nhiệm đức tin, mầu nhiệm về mối tương quan của ta với Thiên Chúa.

Trong ý hướng trên, ta khám phá những thay đổi nơi bản thân ông Gióp. Trước kia Gióp là người rất đạo đức nhưng xem ra không thực tế cho lắm. Rồi thử thách xảy ra liên tiếp, ông phải suy nghĩ về những gì ông trải nghiệm xuyên qua những lần tranh luận với bạn hữu. Cuối cùng ông nhìn nhận rằng trước kia ông chỉ biết Chúa nhờ người ta nói lại, nhưng bây giờ chính mắt ông chứng kiến. Vì thế “điều đã nói ra, con xin rút lại, trên tro bụi, con sấp mình thống hối ăn năn” (42,6). Gióp đã trở thành con người khác với một sự thay đổi sâu xa xuyên qua những kinh nghiệm đời sống.

3. Đâu là dung nhan đích thực của Thiên Chúa?

Các bạn hữu của ông Gióp đã nói rất nhiều về Chúa và nhân danh sự công chính của Chúa mà lên án ông. Nhưng cuối cùng chính Chúa lên tiếng: “Các ngươi đã không nói đúng đắn về Ta như Gióp, tôi tớ của Ta” (42,7-8). Gióp đã nói đúng đắn về Chúa. Có thể hiểu “đúng đắn” theo hai nghĩa: Gióp đã nói “cách đúng đắn” và Gióp đã nói “những điều đúng đắn.”

Gióp đã nói cách đúng đắn vì ông nói thật với lòng mình. Ông không ngần ngại nói lên nỗi đau của mình, cả những mối hoài nghi và hoang mang của mình. Mối quan hệ đích thực với Thiên Chúa phải được xây dựng trên sự thật. Không phải ông không biết những cách giải thích truyền thống, những lập luận thần học về Thiên Chúa mà bạn bè ông nêu ra, nhưng ông không cảm thấy thoả mãn với những lập luận đó, và ông nói thật những suy tư, những cảm nghiệm của mình. Nói về Chúa, dù hay cách mấy mà không có sự chân thật, vẫn chỉ là giả dối.

Đồng thời Gióp đã nói “những điều đúng đắn” về Chúa. Các bạn hữu của ông Gióp nghĩ rằng họ biết về Chúa nhưng thục ra họ đã đóng khung Thiên Chúa trong khuôn khổ chật hẹp của những khái niệm và lý luận chật hẹp của con người. Trong khi đó Thiên Chúa là mầu nhiệm không thể dò thấu, Người vượt trên tất cả và những khái niệm của con người trở thành ngu xuẩn trước thực tại vô cùng huyền nhiệm này (42,8). Chính Thiên Chúa nhắc nhớ cho các bạn hữu của Gióp như thế và cũng nhắc nhớ cho tất cả chúng ta.