Cầu nguyện với các Thánh Vịnh nguyền rủa
Khi nói về bộ Thánh Vịnh, nhà chú giải Charpentier đã mượn lời André Chouraqui, một thi sĩ Do Thái, để nói về chỗ đứng của Thánh Vịnh trong lòng người tin[1]: “Chúng tôi sinh ra với quyển Thánh Vịnh trong bụng mình. Đây là một quyển sách gồm 150 bài thơ, 150 bậc giữa cái chết và sự sống, 150 tấm gương phản ánh những cuộc nổi loạn và những sự bất trung của chúng ta, những cơn hấp hối và những lần hồi sinh của chúng ta. Còn hơn cả một quyển sách, đó là một người đang nói, đang sống, đang đau khổ, đang rên rỉ và đang chết dần mòn, nhưng rồi đang sống lại và đang hát trước ngưỡng cửa đời đời…”.
Thế nhưng một số Thánh Vịnh đã gây nhiều bối rối cho các tín hữu vì tính bạo lực của nó. Đó là những Thánh Vịnh được gọi là Thánh Vịnh Nguyền Rủa.
- Thánh Vịnh Nguyền Rủa – Những lời cầu nguyện đầy bạo lực
Tv 109,6-19
Lần lại các Thánh Vịnh, người đọc không khỏi ngỡ ngàng về tính bạo lực trong một số Thánh Vịnh. Chẳng hạn Tv 109:
“Lạy Thiên Chúa là Đấng con ca ngợi, xin Chúa đừng lặng thinh. Bởi kẻ gian ngoan độc dữ mở miệng nhằm hại con….. Ước gì ngày đời nó bị rút ngắn… con cái nó trở thành mồ côi, còn vợ nó ra người góa bụa !… Ước chi chẳng còn ai tình nghĩa gì với nó, chẳng người nào thương lũ con nó mồ côi, dòng dõi nó bị tru di tam tộc, sau một đời tên tuổi xóa nhòa… ” (Tv 109, 6-19).
Thánh vịnh gia bộc lộ tâm trạng hận thù, kéo Chúa về phía mình và xin Ngài ra tay hại quân thù của mình. Không những Thánh vịnh gia xin Chúa chống lại kẻ làm khổ mình, mà cả gia đình của kẻ thù, đến những đứa trẻ vô tội cũng không tha. Chúng ta còn tìm thấy những hình ảnh rất bạo lực ở những Thánh Vịnh khác, nó khó có thể phù hợp với tinh thần Tin Mừng, chẳng hạn:
“Lạy Chúa xin chỗi dậy, cứu lấy con, lạy Thiên Chúa con thờ. Mọi kẻ thù con, Ngài đánh cho vỡ mặt, bọn gian ác, Ngài đập cho gãy răng” (Tv 3,8); hoặc “Gái Ba-by-lon hỡi, đồ trời tru đất diệt ! Phúc thay người xử lại với mi, như mi đã xử với ta ! Phúc thay người bắt con thơ của mi mà đập đầu vào đá” (Tv 137, 8-9).
Đừng vội cho rằng người thời Cựu Ước chưa nghe biết phải xử tốt đối với kẻ thù của mình; không thiếu những đoạn Cựu Ước đã nói về điều này, chẳng hạn Đệ Nhị Luật dạy như sau:
“Nếu gặp bò hay lừa của kẻ thù đi lạc, ngươi phải dẫn nó về cho người ấy. Nếu thấy lừa của kẻ ghét ngươi quỵ ngã vì chở nặng, ngươi không được để mặc người ấy; ngươi phải giúp người ấy đỡ lừa dậy” (Xh 23,4).
Sách Châm Ngôn cũng khuyên bảo:
“Khi quân thù gục ngã, con chớ lấy làm vui; lúc nó bị lảo đảo, lòng con chớ reo mừng” (Cn 24,17); hoặc “Kẻ thù con có đói, hãy cho nó ăn; nó có khát, hãy cho nước uống” (Cn 25,21).
- Phản ứng loại trừ những Thánh Vịnh Nguyền Rủa
Lời cầu nguyện trong các Thánh Vịnh Nguyền Rủa rõ ràng xa lạ với giáo huấn yêu thương của Đức Giêsu. Người Ki tô hữu luôn tự hỏi, làm thế nào để cầu nguyện với những Thánh Vịnh Nguyền Rủa. Trước những bối rối này, Giáo Hội đã quyết định loại bỏ một số Thánh Vịnh khỏi phụng vụ với lý do “tránh gương mù gương xấu”. Một số Thánh Vịnh khác lại bị cách xén, chẳng hạn Tv 110, một Thánh Vịnh rất quen thuộc và được coi là Thánh Vịnh mang tính Messia. Khi được đưa vào phụng vụ, nó đã bị cắt mất một câu 6: “sẽ xét xử muôn dân, chất thây ma thành đống, đập tan bao thủ lãnh trên miền đất mênh mông”.
Tuy nhiên, càng ngày càng có nhiều nhà chú giải lên tiếng từ chối giải pháp loại bỏ các Thánh Vịnh Nguyền Rủa ra khỏi phụng vụ[2]. Trong khi đó vẫn còn những nhà chú giải coi việc loại bỏ này là hoàn toàn chính đáng[3]. Phải chờ đến tài liệu của Ủy Ban Thánh Kinh Giáo Hoàng trong tập tài liệu Linh hứng và chân lý trong Kinh Thánh, ra đời năm 2014, thì mới có tiếng nói chính thức của Giáo Hội về việc nhìn nhận giá trị riêng của các Thánh Vịnh Nguyền Rủa, tài liệu có đoạn ghi: “Mặc dầu tôn trọng quyết định cẩn trọng khi loại bỏ khỏi phụng vụ những gì được xem là gương mù gương xấu, tuy nhiên cần phải có những chỉ dẫn cần thiết, giúp các tín hữu thích nghi toàn bộ gia sản lời cầu nguyện của dân Israel ngay cả hôm nay, như đã diễn ra trong quá khứ”[4].
- Cầu nguyện cùng các Thánh Vịnh Nguyền Rủa
Tài liệu của Ủy Ban Thánh Kinh Giáo Hoàng mở ra hướng cụ thể cho việc cầu nguyện với các Thánh Vịnh này trong sự tôn trọng gia sản tinh thần của dân Chúa. Trong đó nêu lên ba khía cạnh cần nhìn lại khi cầu nguyện với các Thánh Vịnh này:
- Chủ thể của lời cầu nguyện
Những lời trong các Thánh Vịnh Nguyền Rủa là tiếng kêu của người đang rơi vào tình cảnh khốn cùng đến tuyệt vọng. Những lời này được thốt ra khi thân chủ không thể có sự điềm tĩnh; đúng hơn đây là tiếng gào thét từ khổ đau. Điều cần lưu ý đó là, trong mọi trường hợp, những hình ảnh dùng ở đây phải được hiểu theo nghĩa ẩn dụ, chẳng hạn “…đập gãy răng bọn gian ác…” (3,8; 58,7) có nghĩa là muốn chặn đứng ngay sự gian dối và tham lam nơi người quyền thế; hay “bắt con thơ của mi mà đập đầu vào đá” (137, 9) là muốn loại bỏ đến cả mầm mống tương lai của sức mạnh xấu xa, một sức mạnh làm hủy hoại sự sống…
Người cầu nguyện với Thánh Vịnh Nguyền Rủa cần áp dụng lời Thánh Vịnh vào hoàn cảnh cụ thể của mình. Việc hiện tại hóa lời cầu nguyện than trách này sẽ tốt hơn khi người cầu nguyện không dừng lại ở việc nhìn vào đau khổ của riêng mình, nhưng là của tất cả những ai đang đau khổ. Người cầu nguyện ngỏ với Thiên Chúa bằng những lời than van của tất cả những người đang bị sự dữ hoành hành, chứ không riêng gì của bản thân mình.
b.Người cầu nguyện không xin gì khác hơn là “xin cứu khỏi sự dữ”
Trong Thánh Vịnh Nguyền Rủa, người cầu nguyện không bày tỏ gì khác hơn là phó thác vào Thiên Chúa nhiệm vụ thực thi sự công bình, mà ngoài Ngài ra, không ai có thể làm được. Việc xin Chúa chống lại kẻ dữ, cho thấy một sự từ bỏ việc về phía người cầu nguyện : họ không tự mình trả thù đối phương, nhưng tín nhiệm vào hành động của Chúa, Đấng có thể làm thích ứng với sự nghiêm trọng của tình huống và hoàn toàn phù hợp với chính bản tính của Thiên Chúa. Người đọc Thánh Vịnh cảm thấy dường như Thánh vịnh gia vẽ ra cho Chúa cách thức hành động đối với kẻ thù. Tuy nhiên điều đó phải được hiểu rằng họ chỉ muốn bày tỏ mong muốn chớ gì sự dữ bị loại bỏ, và rằng những người khiêm nhu sẽ được bước vào cõi sống.
- Ai là kẻ thù của người cầu nguyện?
Đối với người cầu nguyện, không nên dừng lại ở việc xác định kẻ thù trong lịch sử mà Thánh Vịnh gia ám chỉ đến; đó là việc mà các nhà chú giải thường làm, qua việc phân tích bối cảnh lịch sử. Người cầu nguyện được mời gọi áp dụng lời của Thánh Vịnh vào hoàn cảnh của mình, xem ai là kẻ thù gây hại cho mình trong hoàn cảnh cụ thể của mình. Đây là hành động mang tính ngôn sứ dưới sự soi sáng của Chúa Thánh Thần.
Việc xác định khuôn mặt của kẻ thù sẽ có được sự tiến triển, nếu người cầu nguyện khám ra rằng kẻ thù không đơn thuần là những kẻ gây nguy hại đến đời sống thể lý hay nhân phẩm của con người, nhưng đúng hơn là kẻ mưu hại đến đời sống tinh thần của người cầu nguyện. Người cầu nguyện sẽ tự hỏi đâu là những thế lực thù địch mà người tín hữu phải đối mặt ? Chẳng hạn, đối với người tín hữu, thì ai hay cái gì là “sư tử xé thây vang gầm” mà Thánh vịnh gia nói đến trong Tv 22,14 ? Ai hay cái gì là kẻ đã “mài lưỡi nhọn như lưỡi rắn, chứa đầy mồm nọc độc hổ mang”, được diễn tả trong Tv 144,4. Chúng là ai, là cái gì khiến người tín hữu phải căm thù giận dữ mãi khôn nguôi và cầu mong Chúa loại trừ chúng đi ?
Với tài liệu của Ủy Ban Thánh Kinh Giáo Hoàng, người tín hữu được mời gọi nhìn lại cách cầu nguyện với các Thánh Vịnh Nguyền Rủa, thay vì loại trừ nó. Người cầu nguyện được mời gọi dần dần khám phá ra khuôn mặt mới của kẻ thù làm nguy hại đến đời sống cầu nguyện của mình hơn là những hình ảnh về kẻ thù có thể làm hại đến đời sống thể lý hay phẩm giá của mình. Mặt khác, nếu mang trong mình nỗi đau, sự đồng cảm với những người đang bị sự dữ nghiền nát một cách bất công dưới muôn vàn hình thức, người cầu nguyện sẽ hiểu được phần nào tiếng kêu của Thánh vịnh gia vẫn đang kêu gào trong chúng ta qua những anh em khốn khổ. Nó là lời thú nhận khiêm tốn rằng, sức mạnh của sự dữ thật đáng sợ, vượt cả sức chịu đựng và lòng khoan dung của mình ; đồng thời đó cũng là lời tuyên xưng vào tình yêu và quyền năng của Chúa, quyền năng đó còn lớn hơn sự dữ rất nhiều, chỉ mình Ngài mới có thể giải thoát họ. Nó không gì khác hơn là tiếng kêu đòi công lý. Theo tài liệu của Ủy Ban Thánh Kinh, khi Kinh Thánh gán cho Thiên Chúa thái độ giận dữ trong việc thi hành sự công bằng qua án phạt, thì không có nghĩa đây một lối hành xử không đúng mực. Nhưng thật sự phải như vậy để sự dữ phải bị luận phạt, và những nạn nhân phải được trợ giúp và bù đắp. Tuy nhiên không nên tách rời hình ảnh Thiên Chúa trừng phạt khỏi hình ảnh Thiên Chúa yêu thương. Hình ảnh về Thiên Chúa trừng phạt phải luôn đi đôi với hình ảnh Thiên Chúa yêu thương[5].
KẾT LUẬN
Nói về việc cầu nguyện bằng các Thánh Vịnh Nguyền Rủa, nhà chú giải Charpentier[6] đã có những lời khá thú vị. Theo Cha Charpentier, đôi khi sẽ xảy đến với chúng ta đó là ta cảm thấy không còn gì khác ngoài Thánh Vịnh Nguyền Rủa, nó sẽ là lời cầu nguyện chân thật nhất mà ta có thể dùng để bày tỏ lòng mình với Chúa. Nhưng với Đức Giêsu, ý nghĩa của lời cầu nguyện này sẽ hoàn toàn thay đổi và trở thành lời cầu nguyện hiến tế. Thật vậy, bài ca về “Ngày báo phục của Thiên Chúa” trong sách ngôn sứ Isaia rất khủng khiếp, Thiên Chúa nghiền nát kẻ thù, và áo choàng của Ngài nhuốm màu kẻ thù: “Tại sao y phục Ngài lại đỏ ? Trang phục Ngài như áo người đạp bồn nho ? Duy mình Ta, Ta đạp nơi bồn ép, …. Ta đã đạp nát chúng trong lúc thịnh nộ, đã giày xéo chúng trong cơn lôi đình; nước ép từ nơi chúng bắn vọt lên trang phục của Ta, Ta đã làm nhơ bẩn. Vì một ngày báo phục, lòng Ta đã quyết…” (Is 63,1-6). Sách Khải Huyền dùng lại hình ảnh áo choàng đẫm máu để nói về cái chết của Đức Giêsu như sau: “Người khoác một chiếc áo choàng đẫm máu, và danh hiệu của Người là ‘Lời của Thiên Chúa’ ”. Trong khi Cựu Ước loan báo về Ngày báo phục với hình ảnh máu của kẻ thù sẽ bị đổ ra, chúng phải chịu trị tội, thì với Khải Huyền, chúng ta hiểu rằng Đức Giêsu đã gánh lấy án phạt đó, Ngài đã gánh trên mình tội lỗi của muôn dân, và từ nay máu đổ ra chính là máu của Con Thiên Chúa, thay vì máu của kẻ gian ác !
Cầu nguyện bằng các Thánh Vịnh Nguyền Rủa cùng với Đức Giêsu sẽ dần đưa chúng ta đến chân Thập Giá. Trong tiếng kêu gào đòi báo oán trước những bất công và bạo lực, chúng ta sẽ dần cầu xin Chúa cho mình đủ sức chấp nhận chết đi chính mình để có thể học biết thế nào là tha thứ. Cầu nguyện với Thánh Vịnh Nguyền Rủa cũng là lúc ta nhận ra tình yêu và sự tha thứ Chúa dành cho minh. Vì lẽ ra tôi đáng nghe những lời nguyền rủa dành cho kẻ dữ do bao tội lỗi mình gây nên, nhưng chính Đức Giêsu đã mang lấy vào thân Ngài, và đền thay tội lỗi cho tôi.
Nữ tu Agnès Cảnh Tuyết
[1] Etienne Charpentier, Pour Lire l’Ancien Testament. Paris : Cerf, 2006 (1er 1980), p. 94.
[2] Etienne Charpentier, Pour Lire l’Ancien Testament. Paris : Cerf, 2006 (1er 1980), p. 105
[3] Có thể thấy trong The New Interpreter’s Bible (12 vols), vol VII. Nashvill: Abingdon Press, 1996, p. 619, khuynh hướng ủng hộ lập trường từ chối những trang Thánh Kinh mang tính bạo lực.
[4] Ubktgh, Linh hứng và chân lý trong Kinh Thánh, 2014, n. 128. Ubktgh, Linh hứng và chân lý trong Kinh Thánh, 2014, n. 104-150.
[5] Ubktgh, Linh hứng và chân lý trong Kinh Thánh, 2014, n. 128. Ubktgh, Linh hứng và chân lý trong Kinh Thánh, 2014, n. 126.
[6] Etienne Charpentier, Pour Lire l’Ancien Testament. Paris : Cerf, 2006 (1er 1980), p. 104.
